De innerlijke criticus ontmaskerd

Na een paar weken van innerlijke strijd kwam ik er eind februari in gesprek met een systemisch therapeut achter dat ik aan het vechten was met mijn innerlijke criticus.

Deze ontdekking was voor mij zo belangrijk en waardevol dat ik het graag deel, niet alleen omdat delen = helen, maar ook omdat herkenning veel kan opleveren voor anderen.

Ik beschrijf in deze blog het effect van deze ontdekking op mijn proces. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het voor iedereen zo werkt.

In mijn geval zorgde de innerlijke criticus zelfs voor suïcidale gedachten. Ik had zelf nooit bedacht dat ook dit de innerlijke criticus was, met een duidelijk doel: mij beschermen.

Misschien herken je wel dat je niks negatiefs mag zeggen over je ouders. Loyaliteit gaat boven alles, en dat is vanuit de beschermende rol van de criticus heel begrijpelijk. Maar als je volwassen bent is dat niet meer nodig, het kan je zelfs weerhouden van herstel. De criticus wilde dat ik loyaal blijf aan mijn ouders, want verbinding verliezen (letterlijk of figuurlijk, dat maakt niets uit) met de groep betekende ooit toen ik een baby was dat ik het niet zou overleven, dat is oerinstinct.

Het natuurlijke beschermingsmechanisme van een kind kan er dan voor zorgen dat het kind zichzelf de schuld geeft op momenten waarop ouders grensoverschrijdend gedrag vertonen. Op jonge leeftijd kunnen daardoor hele sterke overtuigingen worden gevormd die lang onbewust kunnen blijven: zoals ik ben geen liefde waard, ik verpest altijd alles, ik mag er niet zijn, ik mag geen ruimte innemen, ik moet mijn mond houden. Om er maar even een paar uit mijn persoonlijke repertoire te noemen. Verdrietig? Ja, maar ook juist hele vruchtbare aarde om uit te groeien, als je ze aangaat met een flinke dosis zelfliefde 🙂

Ik schrijf er zo open over omdat ik als doel heb om schaamte over dit onderwerp te verminderen en om te laten zien dat het niet gek is om zulke heftige gevoelens te ervaren en dat ze juist gezien willen worden, ze hebben een boodschap.

De intensiteit van die criticus, de manier waarop die zich uit en ook de oorzaak kan verschillen per persoon

De innerlijke criticus heeft altijd als doel om jou veilig te houden, dus de intentie is goed, maar het kan er ook voor zorgen dat je daardoor in patronen blijft zitten die niet helpend voor je zijn, zoals pleasen, of zoals het niet mogen ontvangen van de juiste (psychische) hulp omdat het vertellen over wat er is gebeurd kan voelen als het verraden van je ouders. Daarom kan toch om hulp vragen voor extreme verwarring zorgen. De innerlijke criticus zal namelijk de hele tijd proberen om te zorgen dat jij jezelf de schuld blijft geven. En daarom is het belangrijk om die criticus te onderzoeken, eventueel samen met iemand als dat veiliger voor je voelt.

Hier volgen 7 stappen om dit te onderzoeken:

1. Maak een lijstje van situaties waarin je onrust, angst, paniek, verdriet of sterke somberheid ervaart
2. Schrijf op wat de innerlijke criticus op dat moment tegen je zegt. Het begint vaak met “ik moet…” of  “ik mag niet… “
3. Geef je innerlijke criticus een naam en/of visualiseer hoe je innerlijke criticus eruit zou zien als het een figuur was. Zorg ervoor dat dit een fantasiefiguur of filmpersonage is, dus niet iemand die je persoonlijk kent.
4. Nu kun je verschillende technieken toepassen, kijk wat bij je past:
   • je kunt heel beleefd maar vastberaden vragen “wil je me alsjeblieft met rust laten, wil je alsjeblieft ophouden, ik zie wat je probeert te doen maar ik ga er niet in mee”. Deze werkt voor mij persoonlijk het beste, ik vraag het aan de criticus terwijl ik die visualiseer.
   • je kunt zeggen, nou bedankt hoor <naam criticus> voor je advies, maar ik ga dus lekker niet naar je luisteren.
   • je kunt vragen: waarvoor wil je mij beschermen? En dan alsof het een kind is, uitleggen dat dat niet nodig is, dat je volwassen bent en die bescherming niet meer nodig hebt. Met dank aan Alycia voor deze aanvulling.
5. Als de innerlijke criticus zegt “je mag niet..” is dat eigenlijk een teken dat juist dat nodig is om wél te doen, voor jezelf. Dat kan gepaard gaan met veel spanning. Belangrijk is om daar heel veel begrip voor te hebben naar jezelf, bijvoorbeeld in contact met je innerlijke kind en met het gevoel in je lichaam, met oprechte aandacht. Ook hiervoor geldt: als het om onverwerkt trauma gaat, doe dit niet alleen maar met hulp van een therapeut
6. Als de innerlijke criticus zegt “je moet…” is dat eigenlijk een teken dat je even mag checken bij jezelf van wie moet het eigenlijk, en waarom. Moet het echt? Wil ik het wel? Ook hierin kun je door contact te maken met je innerlijke kind aan jezelf vragen wat je ervan vindt en besluiten het juist niet te doen.
7. Het maken van een beslissing die tegen het advies van de innerlijke criticus ingaat kan juist ongelooflijk veel kracht opleveren. En daarom is het een beetje vergelijkbaar met judo (met grote dank aan Jasper voor deze mooie metafoor). Want vechten tegen je innerlijke criticus levert pijn, spanning en stress op, kost veel energie. Maar de kracht van de criticus gebruiken om kleine innerlijke overwinningen te maken op jezelf levert juist energie op, net als bij judo. Je kunt het juist gebruiken om je innerlijke kracht te gaan ervaren.

Tada! De innerlijke criticus is ontmaskerd! De strijd is voorbij en daardoor is er veel ruimte ontstaan. Ook de innerlijke criticus is een besche​rmings​mechan​isme, en ook die wil, net als je innerlijke kind, gezien worden, jouw aandacht. Dit kan een proces van weken, maanden of jaren zijn, dus heb geduld met jezelf.

Het voordeel hiervan is dat je er van een afstandje naar kijkt

Je “bent” het niet zelf, je bent er niet één mee, en juist dat stukje afstand kan helpen om ermee om te gaan. Dat komt in veel therapievormen terug, dat het heel helpend is om je niet te identificeren met je gedachten of overtuigingen. Deze stappen zijn een manier om dat toe te passen.

HET GAAT NIET OVER SCHULD, HET GAAT OVER ERKENNING 

Blijkbaar vindt de innerlijke criticus dat verschil tussen beschuldigen en erkennen super ingewikkeld om te maken, omdat voor jezelf opkomen of iets doen wat “niet hoort” volgens de (onbewuste) wetten van jouw familie(systeem), kan leiden tot verstoting uit “de groep” en dat is dus levensgevaarlijk. Dat kan er dus ook voor zorgen dat je jarenlang loyaal blijft aan situaties die helemaal niet goed voor je zijn. Dat je die patronen blijft herhalen, ook buiten je familiesysteem. Terwijl erkennen van wat je als kind hebt ervaren nu net precies is wat nodig is, bijvoorbeeld om hulp/therapie toe te kunnen laten maar ook om te voorkomen dat je in relaties of vriendschappen steeds in vergelijkbare situaties terecht komt.

Het gaat hier dus nogmaals niet om breken met je familie of beschuldigen, maar om (h)erkennen wat je ervaart in het contact. Daarin voor jezelf op komen en waar nodig grenzen stellen die voor jou prettig zijn, of jouw behoeften bespreken. DAT MAG. Geef jezelf toestemming om niet te luisteren naar je innerlijke criticus, want die heeft een doel wat achterhaald is, wat jou in het nu niet meer helpt.

In mijn eigen proces vind ik de prachtige quote van Ram Dass heel toepasselijk: We’re all just walking eachother home. Want door te delen met anderen wat er echt in je omgaat kun je samen dingen ontdekken en zo helpen we elkaar allemaal.

Als je er vragen over hebt mag je ze altijd aan me stellen. Dat kan via het contactformulier op mijn website www.gahetaan.nl of via DM op Instagram. Word je erdoor geraakt? Blijf er niet alleen mee zitten maar deel het met iemand die je vertrouwt of bel of chat met 113 of Mind. Excuses voor mensen die van mijn verhaal schrikken. Ik kan het niet mooier maken dan het is. En ik hoop dat het ook iets positiefs oplevert, want als niemand erover praat blijft iedereen zich alleen voelen.

Liefs, Anne